Niedożywienie w wieku podeszłym - przyczyny i konsekwencje

Wiek a żywienie

Związki pomiędzy żywieniem, procesem starzenia się i jakością życia różnią się w zależności od etapu życia. Pewne czynniki związane z procesem starzenia się lub nim spowodowane zmieniają niektóre aspekty żywienia, takie jak odczuwanie smaku i zapachu, zdolność żucia i przełykania, funkcjonowanie przewodu pokarmowego, a to wszystko – w konsekwencji – może wpływać na jakość życia. Jednocześnie zły stan odżywienia i brak aktywności fizycznej może prowadzić do zmniejszenia apetytu, niemożliwości samodzielnego wykonywania codziennych czynności, pogorszenia jakości życia oraz do zwiększonej chorobowości i śmiertelności.

Złe odżywianie w wieku podeszłym powoduje wiele niekorzystnych zmian w funkcjonowaniu, dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi na codzienną dietę i stan odżywienia seniora.

Jakość życia zależy zarówno od dobrostanu fizycznego jak i psychicznego, a na obydwa może wpływać stan odżywienia i żywienie. Dobry stan odżywienia jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Prawidłowe żywienie, adekwatne do wieku i zapotrzebowania, poprawia jakość życia poprzez sprzyjanie zdrowiu, zapobieganie chorobom z niedoborów pokarmowych oraz poprawianie stanu odżywienia lub też odwracanie wtórnego niedożywienia spowodowanego współistniejącymi chorobami lub powiązanego z nimi. Żywność i żywienie są istotnymi elementami składowymi „dobrego życia”. Posiłki to ważna częścią życia osoby starszej: wiążą się z poczuciem bezpieczeństwa, treścią i porządkiem każdego dnia, dają poczucie kontroli nad otaczającą rzeczywistością. Ważna jest nawet sama możliwość dokonywania wyborów potraw, a spożywanie posiłków w towarzystwie daje osobie starszej poczucie przynależności do grupy. Podczas spożywania posiłków w towarzystwie wzrasta szansa spożycia większych ilości pokarmu, co przekłada się na poprawienie stanu odżywienia. Jedzenie to jedna z przyjemności życia, która wciąż jest aktualna również w wieku podeszłym. Wypływające z niej pozytywne aspekty psychologiczne i socjalne przyczyniają się do ogólnie pojętego dobrostanu.

Konsekwencje złego stanu odżywienia

Następstwem złego stanu odżywienia jest upośledzenie funkcji fizycznych, psychicznych i socjalnych. Jeśli potrzeby żywieniowe nie są zaspokajane w sposób prawidłowy przez dłuższy czas (tygodnie lub miesiące) rozwija się niedożywienie. Jeśli niedożywienie nie jest leczone i trwa lub się pogłębia, dochodzi do zmniejszenia masy mięśniowej, upośledzenia sprawności i obniżenia jakości życia. Rezultatem złego stanu odżywienia jest również to, że dotknięty nim pacjent traci przyjemność wynikającą ze spożywania posiłków, je coraz mniej, a w konsekwencji pogłębia niedożywienie co skutkuje problemami psychicznymi i socjalnymi oraz zwiększoną chorobowością.

Związek pomiędzy złym stanem odżywienia a obniżeniem sprawności może działać w dwóch kierunkach: istnieje duże prawdopodobieństwo, że sprawność pacjentów o złym stanie odżywienia będzie upośledzona, jak również że u pacjentów o upośledzonej sprawności wysokie będzie ryzyko wystąpienia problemów żywieniowych – głównie ze względu na wysoki stopień zależności od innych osób.
Niedożywienie w pewien sposób powoduje również napiętnowanie osób w zaawansowanym wieku: osoby wychudzone i słabe określane są jako „chore i stare”.

Istnieje dużo dowodów na to, że zły stan odżywienia bardzo często występuje wśród pacjentów w starszym wieku, a jednocześnie jest niedoceniany w procesach diagnostycznych i terapeutycznych, ponieważ w większości przypadków lekarze i opiekunowie są nieświadomi żywieniowych problemów pacjentów w wieku podeszłym. Tymczasem ocenia się, że niedożywienie białkowo-kaloryczne notowane jest u 10-38% pacjentów wieku podeszłym nie wymagających hospitalizacji, 5-12% pacjentów starszych nie wychodzących z domu, 26-65% starszych pacjentów przebywających w szpitalach i aż u 5-85% osób w wieku podeszłym przebywających w różnych placówkach opiekuńczo-leczniczych.

U pacjentów w zaawansowanym wieku niedożywienie jest ściśle powiązane ze zwiększonym ryzykiem śmiertelności, ryzykiem wystąpienia powikłań, wydłużonym okresem rekonwalescencji i dłuższym czasem pobytu w szpitalu. Efektem niedożywienia jest również upośledzona odporność, zredukowana siła mięśni - również oddechowych - co skutkuje problemami z oddychaniem i odksztuszaniem, upośledzona termoregulacja i w konsekwencji zagrożenie hipotermią, upośledzone gojenie się ran, apatia i depresja.
Udowodniono, że zastosowanie odpowiedniego leczenia żywieniowego skutkowało bardziej efektywną rehabilitacją, większym odsetkiem osób wypisywanych ze szpitala oraz mniejszą śmiertelnością.

Zły stan odżywienia w wielu badaniach został wskazany jako czynnik o negatywnym wpływie na zdrowie. Jest przyczyną złych wyników badań, upośledzonych funkcji poznawczych i upośledzonej sprawności. Negatywny wpływ, jaka wywierają zaburzenia żywieniowe na funkcje poznawcze osób w wieku podeszłym, obserwuje się w normalnym procesie starzenia, jest on jednak większy przy współistnieniu niedożywienia białkowo-kalorycznego.

Na co zwrócić uwagę

Przyczyną niedostatecznego odżywienia ludzi starszych jest najczęściej brak samodzielności i apatia, które objawiają się zaniedbywaniem posiłków, a także oszczędność lub ubóstwo. Ponadto na skutek zmian zachodzących w starzejącym się organizmie dochodzi do gorszego wchłaniania, słabszego odczuwania smaku i utraty apetytu. Braki w uzębieniu powodują problemy z gryzieniem. Osoby starsze częściej chorują a każda choroba to gorszy apetyt i często całkowita głodówka, nawet przy błahym dla młodszych przeziębieniu. O ile u młodych ludzi powrót do normalnego przyjmowania pokarmów jest łatwy, ludzie starsi nie potrafią lub nie mogą powrócić do jedzenia odpowiedniego do potrzeb.

Złe odżywianie czy nieregularne spożywanie posiłków mogą prowadzić do spadku masy ciała, obniżenia siły mięśniowej i sprawności fizycznej. Mniejsza jest odporność organizmu, przez co osoby starsze są bardziej podatne na infekcje. Niedożywienie wpływa na upośledzenie pracy wszystkich narządów wewnętrznych.

Sygnałem alarmującym dla opiekunów osoby w starszym wieku powinna być utrata siły, chudnięcie i apatia. Należy pamiętać, że niedożywieniem najbardziej zagrożone są osoby, które:
- mieszkają same i maja problemy z poruszaniem się, drżeniem rąk, osłabieniem mięśni.
- mają problemy z gryzieniem
- cierpią na demencję, są apatyczne
- rzadko jadają gorące i urozmaicone posiłki
- cierpią na choroby wieku starszego, były operowane lub hospitalizowane.

Jak pomóc?

Należy zwracać uwagę na odpowiednią ilość i jakość posiłków. Trzeba zadbać o atrakcyjny wygląd posiłków i, jeśli to możliwe, zachęcać do jedzenia przy stole i na siedząco. Osobom niesprawnym trzeba pomagać w zakupach i w przygotowaniu posiłków, a w razie konieczności po prostu je karmić. Zaleca się posiłki w małych porcjach i częściej (6-7 dziennie) oraz uzupełnianie diety preparatami odżywczymi.





[imgalt]http://ad.hit.gemius.pl/_4561231471/redot.gif?id=0ifrCaexQNSsIkK1XAblZXZHj_hNsoMy3_cGKwpuyRr.N7/stparam=whhglskkgo[alt][/alt][/imgalt]