RPO: brak leczenia bólu narusza prawa człowieka

Ministerstwo Zdrowia wspólnie z Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia wraz Polskim Towarzystwem Badania Bólu oceniło jakość ostrego/pooperacyjnego w polskich szpitalach. Badaniem objęto przeszło 1/4 polskich szpitali, w których hospitalizowano blisko sześćdziesiąt procent polskich pacjentów. Wyniki badania wskazują jednak na szereg niedociągnięć w procesie leczenia bólu. W co szóstym ankietowanym szpitalu nie prowadzi się powszechnie monitoringu natężenia bólu ostrego/pooperacyjnego. Taki sam procent szpitali nie dokumentuje monitorowania bólu. Dwie trzecie badanych szpitali monitoruje występowanie bólu pooperacyjnego do czasu jego ustąpienia, jednakże pozostała jedna trzecia ankietowanych placówek wyznacza w tym zakresie limity czasowe - od 12 do 48 godzin po operacji. W ponad połowie szpitali nie funkcjonują też zespoły zajmujące się oceną i leczeniem bólu. Dotyczy to także szpitali, w których wykonywane są zabiegi operacyjne. Niepokojące jest również to, że w co piątej placówce spośród ankietowanych nie stosowane są zabiegi analgezji regionalnej.

Nie najlepiej wygląda też sytuacja edukacji personelu medycznego w zakresie monitorowania i racjonalnego leczenia bólu. W prawie czterdziestu procentach ankietowanych placówek nie prowadzi się systematycznych szkoleń we wskazanym zakresie. W pojedynczych przypadkach szkolenia takie odbywają się jedynie dla pielęgniarek lub lekarzy. Ponadto tylko w jednej czwartej placówek istnieje możliwość konsultacji pacjentów w specjalistycznej poradni leczenia bólu.

Z przeprowadzonego badania można wysnuć wniosek, że w leczeniu bólu ostrego/pooperacyjnego w polskich szpitalach brakuje spójności i kompleksowego podejścia. Wprawdzie opisana postać bólu jest leczona powszechnie dostępnymi w szpitalach środkami farmakologicznymi, jednakże brak jest kompleksowego podejścia do problemu. Świadczy o tym brak monitorowania natężenia bólu, niepożądanych działań leków przeciwbólowych, analizy skuteczności i bezpieczeństwa leczenia bólu.

Na niedostateczny poziom leczenia bólu wpływają też , zarówno lekarzy jak i pielęgniarek. W nauczaniu akademickim na kierunkach medycznych w dalszym ciągu brakuje specjalizacji z medycyny bólu. Powoduje to, że przyszli lekarze i pielęgniarki nie są na etapie kształcenia zawodowego przygotowywani do radzenia sobie z leczeniem bólu i nie są uwrażliwiani na specyfikę i wagę tego zagadnienia.

Ból jest niezbędnym sygnałem ostrzegawczym wskazującym niejednokrotnie na potrzebę podjęcia interwencji medycznej. Na tym jednak etapie rola bólu powinna się kończyć. W tym kontekście, obowiązkiem państwa jest zapewnienie pacjentowi dostępu do adekwatnego do stopnia i pochodzenia, bezpiecznego i skutecznego leczenia bólu. Niezrealizowanie tej dyrektywy prowadzić może niejednokrotnie do poniżającego i nieludzkiego traktowania pacjentów, a zatem łamania zakazu wynikającego z art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

W Polsce prawo pacjenta do poszanowania godności obejmuje wprawdzie prawo do świadczeń służących łagodzeniu , ale jest ono ograniczone wyłącznie do pacjentów w stanie terminalnym. Według RPO rozwiązanie takie jest niezrozumiałe, skoro godność ludzka nie jest zależna od indywidualnego stanu zdrowia. Zastrzeżenie prawa do świadczeń służących łagodzeniu bólu jedynie dla pacjentów w stanie terminalnym nie znajduje ani prawnego ani medycznego uzasadnienia.

W opinii RPO, rozwiązaniem tego problemu mogłoby być przyjęcie, w formie aktu prawa powszechnie obowiązującego, standardu postępowania medycznego w łagodzeniu bólu przewlekłego, czy ostrego. Istnienie sformalizowanych regulacji prawnych w zakresie postępowania w łagodzeniu i leczeniu bólu mogłoby stanowić konkretny punkt odniesienia pozwalający na ocenę efektywności i skuteczności terapii przeciwbólowych zarówno w konkretnych przypadkach, jak i aspekcie systemowym.