W całej Europie mają powstać otoczenia przyjazne dla osób starszych

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) środowisko fizyczne i społeczne to kluczowe czynniki warunkujące pozostawanie ludzi w zdrowiu oraz zachowywanie przez nich niezależności i samodzielności w zaawansowanym wieku – stąd w 2005 r. pojawił się program „Miasta przyjazne osobom starszym” i wytyczne do niego, po czym w 2006 r. ruszyła sieć (Globalna sieć miast i społeczności przyjaznych osobom starszym).

Pilotażowe środowiska przyjazne osobom starszym są wprawdzie tworzone w całej Europie, ale ich skala jest często ograniczona. Wniesienie wkładu w rozwijanie koncepcji WHO środowisk przyjaznych osobom starszym w Europie – zwłaszcza postęp w kierunku miast przyjaznych osobom dotkniętym otępieniem – było nadrzędnym celem projektu AFE-INNOVNET (Thematic Network on Innovation for Age-Friendly Environments), którym kierowała Julie Wadoux z AGE Platform Europe. Oto krótka rozmowa z nią:

Jakie pani zdaniem najbardziej namacalne korzyści przyniósł ten projekt?

Po pierwsze sieć tematyczna AFE-INNOVNET pomogła nam we wsparciu Europejskiego partnerstwa na rzecz innowacji sprzyjającej aktywnemu starzeniu się w dobrym zdrowiu (EIP-AHA), zwłaszcza grupy działania D4 zajmującej się środowiskami przyjaznymi osobom starszym. Polegało to w szczególności na zwiększeniu liczby zainteresowanych podmiotów, które dostarczyły nam narzędzi do wspomagania wymiany dobrych praktyk (np. seminaria internetowe, warsztaty), do opracowywania metodologii związanych z uczestnictwem osób starszych na szczeblu lokalnym oraz do monitorowania i ewaluacji inicjatyw na rzecz środowisk przyjaznych osobom starszym.

Po drugie, dzięki sieci tematycznej AFE-INNOVNET możliwe było zawarcie porozumienia w sprawie . Jednym z głównych atutów porozumienia jest sprzymierzenie się z istniejącymi już kluczowymi inicjatywami i procesami, aby uniknąć powielania i zaoferować europejskim interesariuszom wspólną platformę. Sygnatariusze porozumienia mogą ubiegać się teraz o przyjęcie w poczet członków Globalnej sieci WHO miast i społeczności przyjaznych osobom starszym i jednocześnie podpisać Deklarację Dublińską 2013 w sprawie miast i społeczności przyjaznych osobom starszym w UE.

Po trzecie, projekt umożliwił miastom i regionom dzielenie się doświadczeniami i nawiązywanie bliższych relacji wykraczających poza sam projekt. Bez popadania w przesadny idealizm, projekt przywrócił najbardziej podstawową europejską wartość dodaną współpracy transgranicznej w zakresie kluczowego wyzwania, z którym mierzą się wszystkie miasta i regiony w całej UE.

W jaki sposób dobrani zostali członkowie konsorcjum?

Trzon konsorcjum, głównie liderzy pakietów roboczych, tworzyły tak naprawdę organizacje, z którymi już współpracowaliśmy w ramach partnerstwa EIP-AHA. To był zasadniczy punkt wyjścia, gdyż wiedzieliśmy, że ci partnerzy podzielają naszą wizję i są przyzwyczajeni do wspólnej pracy.

Ponadto musieliśmy pozyskać dodatkowe miasta i regiony, aby spełnić wymóg zaproszenia – obowiązkowy udział co najmniej siedmiu miast i trzech regionów. Wyzwanie polegało na tym, aby zadbać o odpowiednią równowagę geograficzną, zwerbować małe/średnie władze lokalne i regionalne oraz większe jednostki samorządu terytorialnego, a także włączyć zarówno czempionów w obszarze środowisk przyjaznych osobom starszym, jak i miasta i regiony zamierzające dopiero rozpocząć prace nad tym zagadnieniem.

Wykorzystaliśmy kontakty, jakie wcześniej udało nam się nawiązać w ramach na przykład Dni Otwartych UE i , a także istniejącą, globalną sieć WHO miast i społeczności przyjaznych osobom starszym. Łącznie reprezentowanych było 18 krajów UE.

W jaki sposób ułatwialiście dostęp do najlepszych praktyk?

Wykorzystywaliśmy różne sposoby. Po pierwsze uruchomiliśmy internetowe repozytorium dobrych praktyk. Narzędzie jest bardzo proste w użyciu przy zastosowaniu kryterium wyszukiwania według kraju, ośmiu dziedzin opisanych w koncepcji WHO miast przyjaznych osobom starszym i statusu praktyk (zakończona, w toku lub planowana).

Kolejnym było zorganizowanie 10 seminariów internetowych w ciągu dwóch lat prac nad projektem. Staraliśmy się zgromadzić zróżnicowanych partnerów, aby zaprezentowali pokrótce swoje inicjatywy i doświadczenia. Zorganizowaliśmy także pięć warsztatów w Belgii, Włoszech, Holandii, Irlandii i Polsce, które stworzyły okazje do bezpośrednich spotkań i prezentacji oraz wizyt w terenie. Odbyły się także cztery spotkania konsorcjum.

Wreszcie współorganizatorkami konferencji zamykającej projekt, która była punktem wyjścia Porozumienia w sprawie zmian demograficznych, były WHO i Komisja Europejska. Wzięło w niej udział 120 uczestników.

Jakie są pani zdaniem główne powody braku zwiększania w Europie skali innowacji związanych z otępieniem?

Jest ku temu wiele różnych powodów i niełatwo je podsumować. Konieczność zaangażowania szerokiego spektrum podmiotów, ogromne zróżnicowanie użytkowników końcowych oraz wiele źródeł finansowania. Każdy z tych problemów wymaga szczególnej uwagi, gdyż bariery i efekty skali mogą być odmienne.

Z szerszej perspektywy, chciałabym także podkreślić następujące aspekty: brak narzędzi i metodologii kierowania inwestycjami; budżety publiczne planowane silosowo i podzielone między różne organy władzy; zbyt częste podchodzenie do otępienia i starzenia się wyłącznie z perspektywy medycznej, mimo konieczności uwzględniania całego środowiska, w którym dana osoba żyje i wreszcie odium, jakie ciąży na . Uniemożliwiają one interesariuszom przyjmowanie konstruktywnego podejścia zorientowanego na użytkownika oraz postrzeganie zaburzenia funkcji poznawczych jako wymiaru, który należy uwzględnić przy projektowaniu produktu lub usługi.

Ten ostatni problem stwarza najwięcej trudności, gdyż rozwiązanie go byłoby prawdopodobnie najskuteczniejszym sposobem na poprawę jakości życia zarówno osób dotkniętych otępieniem, jak i opiekunów, co zmniejszyłoby ostatecznie presję na budżety publiczne.

Teraz, kiedy prace nad projektem dobiegły końca, co według pani można uznać dotychczas za sukces Porozumienia?

Porozumienie zyskało oficjalnie status jednostki prawnej w styczniu 2016 r. w rozumieniu prawa belgijskiego. To teraz formalne stowarzyszenie liczące 140 członków, z których jedna trzecia to organy władz lokalnych i regionalnych. Pierwsza rada została wybrana w styczniu i zajmuje się obecnie przygotowywaniem konkretnego programu prac na nadchodzące lata.

Porozumienie zapewnia obecnie swoim członkom solidną platformę wymiany i nawiązywania kontaktów: już pomogła ona niektórym członkom przyłączyć się do finansowanych ze środków UE projektów, zorganizuje debatę w czasie Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast w październiku 2016 r. i weźmie aktywny udział w Drugim szczycie innowacji na rzecz starzenia się w dobrym zdrowiu w grudniu 2016 r. Porozumienie ściśle współpracuje także z globalną siecią WHO miast i społeczności przyjaznych osobom starszym oraz działa na rzecz jej popularyzacji na szczeblu UE.

Spodziewamy się również, że Porozumienie aktywnie zaangażuje się w nadchodzące projekty finansowane ze środków UE, w tym w nowe przedsięwzięcie, w ramach którego powstanie i zostanie uruchomiony program nagradzania innowacyjnych rozwiązań, które mają istotny wpływ na jakość życia starzejącej się populacji.

AFE-INNOVNET
Dofinansowanie z CIP